Hoe praat ik over studiekeuze met mijn kind?
Als ouder van een kind dat een studiekeuze moet maken, loop je er mogelijk tegenaan dat jouw kind hier helemaal geen zin in heeft (passief, ontwijkend). Of misschien ondervindt jouw kind juist stress of angst door de enorme hoeveelheid opleidingen waar je uit kunt kiezen (negatief). Tegelijkertijd weten we allemaal dat het gesprek voeren hierover niet altijd eenvoudig is en dat veel ouders een gevoel van machteloosheid en frustratie ervaren omdat het voeren van een gesprek zo lastig gaat.
Als ouder van een kind dat een studiekeuze moet maken, loop je er mogelijk tegenaan dat jouw kind hier helemaal geen zin in heeft (passief, ontwijkend). Of misschien ondervindt jouw kind juist stress of angst door de enorme hoeveelheid opleidingen waar je uit kunt kiezen (negatief). Tegelijkertijd weten we allemaal dat het gesprek voeren hierover niet altijd eenvoudig is en dat veel ouders een gevoel van machteloosheid en frustratie ervaren omdat het voeren van een gesprek zo lastig gaat.
Waarom is studiekeuze belangrijk?
Zomaar een vraag die jouw kind kan stellen. Met een prefrontale cortex die nog volop in ontwikkeling is, hebben tieners een andere beleving van tijd. Waar je als ouder voelt dat de aanmelddeadline voor een opleiding heel dichtbij komt, denkt jouw kind nog álle tijd te hebben. Kunnen ze niks aan doen, maar handig is het niet.
Tegelijkertijd weten we dat een studiekeuze maken niet gemakkelijk is. Er zijn talloze opleidingen en hoe weet je nou wat bij jou past en wat niet? Stel jezelf deze vragen eens. Weet jij wie je bent, wat je leuk vindt en waar je goed in bent? Dikke kans dat je hier echt even over na moet denken. Logisch dus ook dat jouw kind hier ook niet zomaar een antwoord op heeft.
Aan jou de taak om uit te leggen waarom studiekeuze belangrijk is. Hieronder geven we je vijf tips die je helpen bij dit gesprek met jouw kind.
Tip 1: Vertel over jouw eigen studiekeuze
Als we het gesprek aangaan met onze tiener, zetten we onszelf als ouder vaak in een adviserende rol. Maar hoe goed wist je zelf eigenlijk op deze leeftijd wat je later wilde worden en welke studie daarbij hoorde? De kans is groot dat je zelf ook onzeker was. Dat je een opleiding gekozen hebt, waarvan je helemaal niet zo zeker was of dit wel bij je paste. Misschien ben je wel gestopt met je opleiding en totaal iets anders gaan doen.
Vertel dus eerst iets over jezelf en jouw studiekeuze. Over je eigen struggles en onzekerheden. Dit maakt dat je op het niveau van je tiener komt en niet op de adviserende stoel gaat zitten. Laat je tiener jou ook eens vraag stellen. Zo ontdekt jouw tiener dat jij niet alwetend bent én dat er meerdere wegen zijn om toekomstdoelen te bereiken.
Hulpvragen voor dit gesprek die jij kunt stellen aan jouw kind:
- Wat is volgens jou een van mijn beste eigenschappen?
- Waar ben ik volgens jou echt goed in?
- Waar kan ik volgens jou beter in worden?
- Wat zou jouw (studiekeuze)advies aan mij zijn?
- Wat kan ik volgens jou het beste niet doen?
Tip 2: Creëer een fijne omgeving om te praten
Veel tieners – en volwassenen trouwens ook – vinden het confronterend om over zichzelf te praten terwijl ze iemand aankijken. Je kunt dus een ‘zwaar’ gesprek voeren aan de keukentafel, maar dat kan al snel omslaan in ‘jij begrijpt me toch niet’, slaande deuren en gestampvoet. Het helpt vaak om een stukje naast elkaar te wandelen of om in de auto een gesprek te starten. Je hoeft elkaar daarbij niet aan te kijken en een stilte voelt minder snel ongemakkelijk.
Tip 3: Wees nieuwsgierig!
Als je een gesprek voert, verval je als ouder snel in de adviesrol. Bedenk vooraf aan het gesprek: ga ik luisteren om te reageren of luisteren om te begrijpen? En juist het begrijpen is belangrijk, maar hoe doe je dit dan? Op het moment dat jouw kind iets vertelt, stel je simpelweg een vraag. Bijvoorbeeld:
- Waarom denk je dat?
- Wat maakt dat jij dit zo voelt?
- Wat vind je hier leuk aan?
- Wat vind je hier spannend aan?
- Wat denken je vrienden hiervan?
Met deze vragen geef je je tiener het gevoel dat je hem of haar probeert te begrijpen zonder oordeel. Wees dus nieuwsgierig naar de beweegredenen van tiener en help ze om zelf het antwoord te vinden op belangrijke vragen.
Tip 4: Analyseer jezelf: welke overtuigingen projecteer jij op de situatie of op jouw kind?
Alle ouders hebben vroeger ook zelf op school gezeten. Jouw positieve en misschien ook negatieve ervaringen van vroeger bepalen vaak (onbewust) hoe jij je opstelt tegenover je tiener, de school en de studiekeuze van jouw kind.
Denk eens na over welke droom jij vroeger had, waarvan je graag zou zien dat jouw tiener hier ook enthousiast van wordt. Of welke negatieve ervaring je had waarvoor je je kind probeert te behoeden?
Misschien werd vroeger wel tegen jou gezegd: “Wiskunde is niks voor jou.”. De kans is groot dat jij dit projecteert op je kind bijvoorbeeld door te denken dat wiskunde ook niets voor jouw kind is waarbij je spiegelt: jouw kind lijkt immers op jou. Of juist door je kind te pushen om goede cijfers te halen voor wiskunde, waarbij je het systeem terugduwt en via je kind laat zien dat men ongelijk had over jou.
Neem dus een stapje terug en bedenk eens welke adviezen die jij jouw tiener meegeeft, meer over jou (en jouw verleden) zeggen dan over jouw kind.
Tip 5: Onderzoek beperkende gedachten van jouw tiener
Bij tip 3 gaven we aan dat het goed is om nieuwsgierig te zijn en om vragen te stellen. Vraag vooral ook eens door op inhoud. Uit veel onderzoeken blijkt dat tieners allerlei beperkende gedachten hebben over zichzelf, hun eigen kunnen en over de wereld om zich heen (bijvoorbeeld over opleidingen of scholen).
Enkele voorbeelden:
- “Ik wil niet met kinderen werken, dus het onderwijs is niks voor mij.” Hierbij heeft jouw kind een overtuiging dat lesgeven en kinderen hand in hand gaan. Vanuit de eigen schoolsituatie gedacht, is dat zo gek nog niet. Maar lesgeven kan ook op een mbo, hogeschool of universiteit of in het volwassenenonderwijs.
- “Ik ga niet iets met techniek doen, want dat is voor jongens.” Hierbij denkt jouw kind (en jij misschien ook wel) dat techniek vooral voor jongens is. We zien nog steeds veel jongens in de techniek, maar de vrouwen zijn in opkomst.
- “Ik wil niet in de zorg werken, want dan moet je billen wassen.” Voor sommige beroepen is dit waar, maar zeker niet voor alle beroepen in de zorg.
Andere beperkende gedachten kunnen gaan over de vaardigheden of eigenschappen die jongeren nodig denken te hebben. Het mooie van een opleiding is juist: je hoeft nog niet zoveel te kunnen. Je krijgt juist de kans om te leren. Je mag fouten maken in een veilige setting, zonder gevolgen. En het daarna opnieuw proberen.
Samengevat, het voeren van een gesprek met jouw tiener over studiekeuze kan heel lastig zijn. Met onze vijf tips hopen we dat je het gesprek eens op een andere manier kunt voeren, zodat jouw tiener op een goede manier een keuze maakt en jij minder frustratie en machteloosheid ervaart in dit proces. Veel succes en wees nieuwsgierig!
Meer weten over begeleiding bij studiekeuze?
Wil je meer weten over hoe je je kind inhoudelijk kunt begeleiden bij de studiekeuze? Lees er meer over in ons artikel 'Hoe help ik mijn kind bij loopbaankeuzes'.